Tussen de Schanswal, Schansstraat, Laan vh Kwekebos en Rondweg ligt een uniek gebied, in de volksmond bekend onder de naam ‘Gat van Jansen’. Een prachtige oase van rust, maar wel een gebied met een rijke geschiedenis. Auke de Jong haalt deze geschiedenis op.
(foto: Auke de Jong)
Hendrik Kremer
Het verhaal begint in het jaar 1928 als boerenzoon Hendrik Kremer achter de boerderij van zijn ouders een zandafgraving begint. Hoewel deze datum niet voor de volle honderd procent vast staat, blijkt uit een document van 23 mei 1957 waarin benoemd wordt, dat er al meer dan dertig jaar scherp zand gedolven wordt. Zes jaar eerder vroegen de heren Kuiper en Der Blaak een vergunning aan voor het mogen delven van scherp zand en grind op de percelen ten oosten van de Hoogweg (huidige Schanswal). Op 2 mei 1957 verzochten de heer Kremer en diens compagnons dhr. Hoogwater en dhr. Kuipers (van NV Kliphuis bouwmaterialenhandel) het college van B&W een vergunning te verlenen voor de exploitatie van het huidige ‘Gat van Jansen’. Het Zandzuigbedrijf Emmen was een feit, de exploitatie bleek echter veel voeten in de aarde te hebben.
(foto: archief Historisch Emmen)
Recreatiegebied
Op 6 december 1957 adviseerde de directie van de dienst Gemeentewerken de aanvragers van de vergunning te berichten over de op handen zijnde beslissing over het bestemmingsplan voor Emmerschans welke in strijd bleek te zijn met het plan van Zandzuigbedrijf Emmen.
Het doel van het bestemmingsplan, wat tevens de verdere exploitatie van de percelen door Kremer vertraagde, was het plan van de dienst Gemeentewerken voor het behoud van het mooie landschap in de nabijheid van Emmen te verbeteren en deze verder in te kunnen zetten voor recreatieve doeleinden.
Tevens lag er vanuit de gemeente Emmen een plan om het terrein ten zuiden van het dorp Emmerschans een nieuwe wijk te realiseren: ‘de Schans’. Zandwinning was vanaf dit moment alleen nog mogelijk op aangewezen plekken, die het meeste te winnen hadden bij het creëren van een waardevol recreatie gebied.
Uiteindelijk gaf het college de Heidemij opdracht tot het realiseren van een recreatiegebied welke niet in strijd was met het landschapsschoon van deze plek. In de jaren ’70 kwam er een eind aan de afgraving, toen bleek dat er geen scherpzand en grind meer te delven viel. Het Zandzuigbedrijf Emmen verkocht de afgraving uiteindelijk voor f 50.000 gulden, maar niet voordat de eigenaren verplicht werden gesteld een investering te doen in de beplanting en met name de beveiliging van het terrein.
Franz Jansen
Maar hoe komt het Zandgat van Jansen aan zijn naam? Want in de eerste jaren van de exploitatie van het zandgat wordt immers nergens melding gemaakt van een ‘Jansen’. De naam ‘Zandgat van Jansen’ komt van Franz Jansen, een ondernemer bekend van het wegenlijnbedrijf, die het perceel en bedrijf overgekocht heeft van de erfgenamen van dhr. Kremer. Jansen, vooral onder de oudere wijkbewoners bekend van zijn illegaal geplaatste villa aan het Zandgat. Wellicht was de naam ‘Zandgat van Kremer’ achteraf dan ook passender geweest. Toen het bedrijf uiteindelijk werd overgenomen was de scherpzand- en grind winning op deze locatie al gestopt en had de natuur de vrije loop.
(foto: Wytse Bouma)
Roelofs & Haase
Hier kwam echter verandering in toen projectontwikkelaar Roelofs & Haase uit Rijssen in 1995 de percelen van Jansen overnam, met als doel deze te gebruiken voor de bouw van 27 kapitale villa’s op het voormalige bedrijfsterrein. De bouw van deze villa’s stuitte vrijwel direct op tegenstand van de bewoners, mede doordat de voorheen kale zandafgraving inmiddels was uitgegroeid tot een uniek natuurgebied met een rijke flora en fauna.
De tegenstanders van dit project kregen maar deels gelijk, want in 2009 leverde de projectontwikkelaar alsnog 29 herenhuizen op aan de zuidrand van het zandgat, onder de projectnaam ’t Zand. Na tijden van onduidelijkheid omtrent de bestemming van het zandgat is de Gemeente Emmen momenteel bezig met het ontwikkelen van een onderhoudsplan voor het totale gebied rondom het zandgat.Maar hoezeer er ook onduidelijkheid heeft bestaan over de bestemming van het Zandgat, blijft het onverminderd genieten voor wandelaars, vissers en natuurliefhebbers in dit unieke stuk natuur.
Wijkberichten Emmerhout 2016 I 2